Từ vựng nông sản và chế biến nông nghiệp

 

Thuật ngữ chung (General & Core Terms)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Agricultural sector	Khu vực nông nghiệp
Agronomy /əˈɡrɑː.nə.mi/	Ngành nông học
Horticulture  /ˈhɔːr.t̬ə.kʌl.tʃɚ/	Ngành làm vườn, trồng hoa màu
Farmer / Agriculturist	Nông dân / Nhà nông học
Farm / Ranch	Nông trại / Trang trại (thường cho gia súc lớn)
Arable land /ˈer.ə.bəl/	Đất canh tác (có thể trồng trọt)
Rural area	Khu vực nông thôn
Yield / Productivity	Năng suất, Sản lượng
Food security	An ninh lương thực
Sustainable agriculture	Nông nghiệp bền vững
Organic farming	Nông nghiệp hữu cơ

Trồng trọt (Crop Production / Cultivation)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Crop	Cây trồng, vụ mùa
Cereal  /ˈsɪr.i.əl/	Ngũ cốc, hoa màu
Seed	Hạt giống
Seedling	Cây non, cây con
To sow / To plant	Gieo / Trồng
To cultivate / Cultivation	Canh tác, Trồng trọt
To germinate / Germination /ˈdʒɝː.mə.neɪt/	Nảy mầm / Sự nảy mầm
Harvest (v, n)	Thu hoạch, Vụ thu hoạch
Crop rotation  /roʊˈteɪ.ʃən/	Luân canh (đổi cây trồng theo mùa)
Paddy field / Rice field /ˈpæd.i/	Ruộng lúa
Orchard  /ˈɔːr.tʃɚd/	Vườn cây ăn quả
Photosynthesis /ˌfoʊ.t̬oʊˈsɪn.θə.sɪs/	Quang hợp
Pollination / /ˌpɑː.ləˈneɪ.ʃən/	Sự thụ phấn

3. Đất & Phân bón (Soil & Fertilizers)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Soil	Đất trồng
Topsoil	Lớp đất mặt
Subsoil	Lớp đất dưới (dưới lớp đất mặt)
Humus  /ˈhjuː.məs/	Chất mùn
Fertilizer	Phân bón
Manure  /məˈnjʊər/	Phân chuồng, phân hữu cơ (thường là phân động vật)
Organic fertilizer	Phân hữu cơ
Chemical fertilizer	Phân hóa học
Compost	Phân trộn, phân ủ
Soil amendment	Chất cải tạo đất
Soil fertility	Độ màu mỡ của đất
Aeration  /erˈreɪ.ʃən/	Sục khí, làm thoáng khí cho đất

4. Thủy lợi & Công nghệ (Irrigation & Technology)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Irrigation	Thủy lợi, Tưới tiêu
To irrigate	Tưới nước
Drip irrigation	Tưới nhỏ giọt
Sprinkler system	Hệ thống phun nước
Greenhouse / Hoophouse	Nhà kính
Tractor	Máy kéo
Plow (v, n)	Cày / Máy cày
Seeder / Planter	Máy gieo hạt
Harvester / Combine harvester	Máy gặt đập liên hợp
Hydroponics	Thủy canh (trồng cây không cần đất)
Aquaponics	Nuôi trồng kết hợp (cá và cây trồng)
Precision agriculture	Nông nghiệp chính xác

5. Phòng trừ sâu bệnh (Pest & Disease Control)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Pest	Sâu bệnh, Vật gây hại
Weed	Cỏ dại
Disease	Bệnh cây trồng/vật nuôi
Pesticide	Thuốc trừ sâu, Thuốc bảo vệ thực vật
Herbicide	Thuốc diệt cỏ
Insecticide	Thuốc diệt côn trùng
Fungicide	Thuốc diệt nấm
Residue	Dư lượng (thuốc trừ sâu)
Integrated Pest Management (IPM)	Quản lý Dịch hại Tổng hợp

6. Chăn nuôi (Livestock / Animal Husbandry)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Livestock	Gia súc, Vật nuôi (chung)
Animal Husbandry	Ngành chăn nuôi
Cattle	Trâu bò
Poultry	Gia cầm (gà, vịt,...)
Swine / Pig	Lợn, Heo
Dairy farm	Trang trại bò sữa
Breeding	Sự nhân giống
Fodder / Feed	Thức ăn gia súc
Veterinary (adj) / Veterinarian (n)	Thuộc về thú y / Bác sĩ thú y
Pasture / Grazing	Đồng cỏ / Chăn thả

Dưới đây là tổng hợp các từ vựng tiếng Anh chuyên ngành liên quan đến Công nghệ Chế biến Nông sản (Agricultural Product Processing Technology):

1. Thuật ngữ cốt lõi (Core Terminology)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú (Note)
Post-harvest handling	Xử lý sau thu hoạch	Các bước từ thu hoạch đến chế biến sơ bộ.
Processing	Chế biến	Quá trình biến đổi nguyên liệu thô thành sản phẩm.
Food processing	Chế biến thực phẩm
Raw material / Input	Nguyên liệu thô / Đầu vào	Nông sản chưa chế biến.
Value-added product	Sản phẩm gia tăng giá trị	Sản phẩm đã qua chế biến, có giá trị cao hơn.
Quality control (QC)	Kiểm soát chất lượng
Quality assurance (QA)	Đảm bảo chất lượng
Shelf life	Thời hạn sử dụng
Food safety	An toàn thực phẩm
Traceability	Truy xuất nguồn gốc	Khả năng theo dõi sản phẩm từ đầu đến cuối.

2. Các công đoạn sơ chế (Pre-processing Stages)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Sorting	Phân loại
Grading	Xếp hạng (theo kích cỡ, chất lượng)
Cleaning / Washing	Làm sạch / Rửa
Peeling / Shelling	Bóc vỏ (trái cây) / Tách vỏ (hạt)
Slicing / Dicing	Cắt lát / Cắt hạt lựu
Blanching	Chần (qua nước nóng)
Milling / Grinding	Xay xát (lúa, cà phê) / Nghiền
Extraction	Chiết xuất

3. Công nghệ bảo quản (Preservation Technology)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú (Note)
Preservation	Bảo quản
Canning	Đóng hộp (thực phẩm)
Freezing	Đông lạnh
Refrigeration	Làm lạnh (trong kho lạnh)
Drying / Dehydration	Sấy khô / Khử nước
Sun drying	Phơi khô bằng ánh nắng mặt trời
Vacuum drying	Sấy chân không
Freeze drying / Lyophilization	Sấy thăng hoa	Phương pháp sấy cao cấp.
Pasteurization	Thanh trùng	Xử lý nhiệt nhẹ để diệt vi sinh vật.
Sterilization	Tiệt trùng	Xử lý nhiệt mạnh để diệt hoàn toàn vi sinh vật.
Fermentation	Lên men
Curing / Smoking	Ướp/muối (thịt, cá) / Xông khói

4. Thiết bị & Máy móc (Equipment & Machinery)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Conveyor belt	Băng chuyền
Sealing machine	Máy hàn, máy đóng gói
Mixer / Blender	Máy trộn / Máy xay
Tank / Vat	Bồn chứa / Thùng chứa
Separator / Centrifuge	Máy tách ly tâm
Evaporator	Thiết bị cô đặc, bay hơi
Heat exchanger	Bộ trao đổi nhiệt
Vacuum packaging machine	Máy đóng gói chân không
Cold storage / Freezer	Kho lạnh / Tủ đông
Retort	Thiết bị tiệt trùng nhiệt độ cao (cho đồ hộp)

5. Thành phần & Phụ gia (Ingredients & Additives)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Ingredient	Thành phần
Additive	Phụ gia
Preservative	Chất bảo quản
Colorant / Food coloring	Chất tạo màu thực phẩm
Flavoring / Flavor enhancer	Chất tạo hương / Chất điều vị
Antioxidant	Chất chống oxy hóa
Emulsifier	Chất nhũ hóa

6. Các loại chế biến chuyên biệt (Specific Processing Types)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)
Dairy processing	Chế biến sữa
Meat processing	Chế biến thịt
Cereal processing	Chế biến ngũ cốc
Fruit and vegetable processing	Chế biến rau quả
Oilseed processing	Chế biến hạt dầu (ép dầu)
Malt production	Sản xuất mạch nha
Brewing	Sản xuất bia
Distillation	Chưng cất

Sấy Khô Hoa Quả (Fruit Drying / Dehydration)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
Drying / Dehydration	Sấy khô / Khử nước	Thuật ngữ chung cho quá trình loại bỏ nước.
Dried fruit	Trái cây sấy khô	Sản phẩm cuối cùng (ví dụ: dried mango, dried banana).
Moisture content	Độ ẩm (hàm lượng nước)	Chỉ số quan trọng trong sấy khô.
Water activity ($A_w$)	Hoạt độ nước	Yếu tố quyết định sự phát triển của vi sinh vật.
Drying time	Thời gian sấy
Hot air drying	Sấy bằng không khí nóng	Phương pháp sấy truyền thống.
Convection oven	Lò sấy đối lưu	Thiết bị sử dụng luồng không khí nóng.
Vacuum drying	Sấy chân không	Giúp sấy ở nhiệt độ thấp hơn, bảo toàn chất lượng.
Solar drying	Sấy năng lượng mặt trời
Freeze-drying / Lyophilization	Sấy thăng hoa	Phương pháp cao cấp, giữ nguyên hình dạng và dinh dưỡng.
Sublimation	Sự thăng hoa	Quá trình nước chuyển từ thể rắn (băng) sang thể khí (hơi) mà không qua thể lỏng (trong sấy thăng hoa).
Rehydration	Sự hoàn nguyên nước	Khả năng hút nước trở lại của sản phẩm sấy khô.
Shrinkage	Sự co ngót	Sự giảm kích thước của sản phẩm sau khi sấy.

Công nghệ Cấp Đông IQF (Individual Quick Freezing)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
IQF (Individual Quick Freezing)	Cấp đông siêu tốc cá thể	Công nghệ đông lạnh nhanh từng miếng/viên sản phẩm.
Flash freezing / Blast freezing	Đông lạnh cực nhanh	Thuật ngữ đồng nghĩa với IQF, chỉ tốc độ đông lạnh cao.
Freezing tunnel	Hầm cấp đông	Nơi sản phẩm đi qua để được cấp đông.
Cryogenic freezing	Cấp đông bằng khí hóa lỏng	Sử dụng nitơ lỏng hoặc CO2 lỏng, tốc độ cực nhanh.
Ice crystal	Tinh thể băng	IQF giúp tạo ra tinh thể băng nhỏ, không làm hỏng cấu trúc tế bào.
Cellular structure	Cấu trúc tế bào	Được bảo vệ tối đa nhờ tốc độ cấp đông nhanh.
Freezer burn	Bỏng lạnh	Hiện tượng mất nước do đông lạnh kéo dài, làm giảm chất lượng.
Clumping / Agglomeration	Vón cục / Kết dính	IQF ngăn ngừa tình trạng này, giúp các miếng trái cây rời nhau.
Glazing	Mạ băng	Phủ một lớp băng mỏng bảo vệ bên ngoài sản phẩm IQF.
Thawing / Defrosting	Rã đông	Quá trình đưa sản phẩm đông lạnh về nhiệt độ phòng/sử dụng.
Preservation of texture	Bảo toàn kết cấu	Một trong những ưu điểm chính của IQF.

Thuật ngữ Chuẩn bị (Preparation Terminology)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
Pre-treatment	Xử lý sơ bộ	Các bước trước khi sấy hoặc cấp đông.
Trimming	Cắt tỉa	Loại bỏ phần không mong muốn (cuống, hạt...).
Slicing / Dicing	Cắt lát / Cắt hạt lựu	Tùy thuộc vào hình dạng sản phẩm.
Blanching	Chần	Xử lý nhiệt ngắn để bất hoạt enzyme (thường dùng cho rau củ, ít dùng cho trái cây sấy/IQF).
Syruping	Ngâm đường	Xử lý sơ bộ cho trái cây sấy khô (để tăng vị ngọt và màu sắc).
Sulphuring	Xông lưu huỳnh	Xử lý bằng SO2 để giữ màu và chống oxy hóa.
Ripeness	Độ chín	Ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm cuối cùng.

tổng hợp các từ vựng tiếng Anh chuyên ngành trong lĩnh vực Chế biến Cà phê (Coffee Processing Industry), được chia thành các giai đoạn chính.

I. Giai đoạn Thu hoạch và Sơ chế (Harvesting and Green Coffee Processing)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
Coffee cherry	Quả cà phê	Trái cà phê chín.
Coffee bean / Green bean	Hạt cà phê / Hạt cà phê xanh	Hạt cà phê chưa rang.
Pulping	Xát vỏ	Loại bỏ lớp vỏ ngoài (pulp) của quả cà phê.
Mucilage	Lớp nhớt (cà phê)	Lớp nhầy, ngọt bao quanh hạt sau khi xát vỏ.
Fermentation	Lên men	Quá trình phân hủy lớp nhớt.
Washed process / Wet process	Chế biến ướt	Loại bỏ vỏ và nhớt trước khi sấy.
Natural process / Dry process	Chế biến khô	Sấy khô nguyên quả cà phê.
Honey process	Chế biến mật ong	Loại bỏ vỏ, giữ lại một phần nhớt rồi sấy.
Drying	Sấy khô	Giảm độ ẩm của hạt cà phê.
Moisture content	Độ ẩm	Độ ẩm lý tưởng trước khi xuất khẩu là 10-12%.
Parchment coffee	Cà phê thóc	Hạt cà phê còn lớp vỏ trấu (parchment).
Hulling	Xay xát trấu	Loại bỏ lớp vỏ trấu (parchment) để có hạt cà phê xanh.
Sorting / Grading	Phân loại / Xếp hạng	Phân loại theo kích cỡ, mật độ, màu sắc.
Defect	Lỗi (hạt)	Hạt cà phê bị hỏng, lỗi.
Wet Mill / Dry Mill	Nhà máy sơ chế ướt / Nhà máy xay xát khô

Giai đoạn Rang (Roasting Stage)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
Roasting	Rang cà phê
Roaster	Máy rang / Thợ rang cà phê
Roast profile	Hồ sơ rang	Biểu đồ nhiệt độ và thời gian rang.
Roast degree	Mức độ rang	(Light, Medium, Dark).
First crack	Tiếng nổ lần một	Dấu hiệu nước bay hơi mạnh bên trong hạt.
Second crack	Tiếng nổ lần hai	Dấu hiệu hạt đang rang đậm (dark roast).
Degassing	Thoát khí	Quá trình hạt cà phê rang giải phóng $CO_2$.
Chaff	Vỏ lụa	Lớp vỏ mỏng bong ra khi rang.
Baked	Rang chưa tới	Lỗi rang làm cà phê mất vị ngọt, nhạt.
Development Time	Thời gian phát triển	Thời gian từ First Crack đến khi kết thúc rang.

Giai đoạn Xay và Pha chế (Grinding and Brewing)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
Grinding	Xay cà phê
Grind size	Độ mịn xay	(Coarse, Medium, Fine, Extra Fine).
Coffee grounds	Bột cà phê đã xay
Extraction	Chiết xuất	Quá trình các chất hương vị hòa tan vào nước.
Under-extracted	Chiết xuất thiếu	Cà phê có vị chua, nhạt.
Over-extracted	Chiết xuất quá mức	Cà phê có vị đắng gắt, chát.
Brewing	Pha cà phê (ủ)
Brew ratio	Tỷ lệ pha	Tỷ lệ giữa cà phê và nước (ví dụ: 1:15).
Bloom	Ủ (trước khi pha)	Pha một lượng nước nhỏ ban đầu để giải phóng $CO_2$.
Tamper	Dụng cụ nén (cà phê)	Dùng để nén bột cà phê trong Portafilter.
Portafilter	Tay cầm (máy Espresso)
Drip coffee	Cà phê nhỏ giọt
Pour-over	Pha chế rót tay	Phương pháp pha thủ công (V60, Chemex).
Espresso machine	Máy pha Espresso

Thuật ngữ Thử nếm (Cupping and Flavor)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
Cupping	Thử nếm cà phê	Quy trình đánh giá chất lượng cà phê chuyên nghiệp.
Acidity	Độ chua (tính axit)	Vị tươi sáng, sống động của cà phê.
Body	Độ đậm đà	Cảm giác đầy đặn, độ nặng của cà phê trong miệng.
Aroma	Mùi hương	Mùi khi hít thở bằng mũi.
Flavor	Hương vị	Sự kết hợp của mùi và vị khi nếm.
Aftertaste / Finish	Hậu vị	Hương vị còn lại sau khi nuốt.
Crema	Lớp bọt kem	Lớp bọt màu nâu vàng trên bề mặt Espresso.
Bitter	Đắng	Một trong bốn vị cơ bản.
Sweetness	Vị ngọt
Clean cup	Cốc sạch	Cà phê không có mùi vị lỗi.
Complexity	Độ phức tạp (hương vị)	Sự đa dạng, phong phú của các tầng hương vị.

Các Loại Cà phê và Sản phẩm (Coffee Types and Products)

Từ vựng (English)	Dịch nghĩa (Vietnamese)	Ghi chú
Arabica	Cà phê Arabica	Giống cà phê phổ biến, hương vị phức tạp.
Robusta	Cà phê Robusta	Giống cà phê có hàm lượng caffeine cao, vị đắng gắt hơn.
Instant coffee	Cà phê hòa tan
Decaffeinated coffee (Decaf)	Cà phê đã khử caffeine
Blend	Cà phê pha trộn	Hỗn hợp nhiều loại hạt.
Single Origin	Cà phê đơn nguồn gốc	Cà phê từ một vùng/trang trại cụ thể.